زنجبیل جزوء گیاهان خوراکی و دارویی به حساب می آید که از سالیان دور از آن به عنوان دارویی شفا بخش استفاده می شده است. این گیاه شهرتی دیرینه دارد و برای مغز و بدن انسان از فواید زیادی برخوردار می باشد.
زنجبیل جزوء قدیمی ترین مواد دارویی در دنیا محسوب می شود که در بعضی از متون قدیمی از آن با نام زنجفیل یا شنگویر یاد می شود که در زمره مفید ترین و پرکاربردترین ادویه جات قرار دارد و سرشار از مواد مغذی و ترکیبات زیست فعالی می باشد. همینطور علاوه بر جنبه درمانی که دارد بعنوان یکی از چاشنی های مغذی در تهیه و طبع غذاهای ایرانی، هندی و چینی مورد استفاده قرار می گیرد.
تقریبا در سراسر دنیا، مخصوصا در طب سنتی هند، آیورودا، مکتب طب سنتی ایران و طب سنتی چین از زنجبیل بعنوان یکی از گیاهان دارویی مهم که جنبه های درمانی زیادی دارد، یاد می شود.
جنس زنجبیل سرده ای تیره زنجبیلیان علفی ایستاده چند ساله می باشد که 70 گونه مختلف دارد و گیاه بومی آسیای جنوب شرقی می باشد و با ساقه باریک و نی مانند و برگ های سر نیزه ای سبز براق خود از زمین ساقه ای غده ای رشد می کند. گل های این گیاه به رنگ سبز مایل به زرد با لبه های ارغوانی و لکه های کرم رنگ و گل آذین مخروطی و کوچک و سنبله ای متراکم می باشد که در تابستان می رویند.
تاریخچه این گیاه به 5000 سال قبل باز می گردد، زنجبیل از گیاه زرد رنگ با رگه های بنفش که نام علمی آن Zingiber officinale تهیه می شود. اگر چه معمولا از زنجبیل به عنوان ریشه آن گیاه نام برده می شود ولی در واقع قسمت مورد استفاده گیاه ساقه متورم شده، زیرزمینی آن می باشد که ریزوم است.
زنجبیل دارای ارزش غذایی بسیار خوبی است که حاوی ترکیب پروتئین، کلسیم، اسید فولیک، آهن، فیبرهای محلول و نامحلول، قند، کربوهیدرات، سدیم، ویتامین ها، مواد معدنی، اسیدهای چرب و آمینو اسیدها می باشد. تمامی مواردی که گفتیم در زنجبیل وجود دارند بخاطر همین این گیاه از ارزش غذایی بسیار بالایی برخوردار است.
ترکیبات موجود در زنجبیل
زنجبیل دارای ترکیبات فعال: gingerol، shogaol، paradol، zingerone، zerumbone، - dehydro، terpenoids و flavonoids [ R ] است که تمام این ترکیبات دارای فعالیت های آنتی اکسیدانی می باشند و در حالی که بعضی از آن ها خاصیت ضد تومور، ضد التهاب، ضد میکروب، مسکن درد و فعالیت های حفاظتی کبد را دارند.
ارزش غذایی زنجبیل
در 100 گرم زنجبیل خام، مواد غذایی زیر موجود است:
کالری: 80
کربوهیدرات: 17.8 گرم
پروتئین: 1.8 گرم
چربی: 0.7 گرم
فیبر: 2 گرم
پتاسیم: 415 میلی گرم
مس: 0.2 میلی گرم
منگنز: 0.2 میلی گرم
فسفر: 34 میلی گرم
نحوه استفاده از زنجبیل در غذا
از زنجبیل تازه یا پودر زنجبیل خشک می توانید در تهیه انواع سوپ و سبزیجات بعنوان ادویه طعم دهنده استفاده کنید. زنجبیل را با ترکیب پیاز، زیره، سیر، دانه های خردل، گشنیز و گوجه فرنگی می توانید استفاده کنید تا طعم بهتری پیدا کند.
ریشه زنجبیل تازه جهت درست کردن انواع آب نبات، شیرینی زنجفیلی، بیسکویت و تنقلات تند مورد استفاده قرار می گیرد.
از محبوب ترین نوشیدنی های کشورهای آسیایی، چای زنجبیل می باشد.
می توانید با ترکیب زنجبیل با سیب، آب لیمو و هویج، شربت شیره زنجبیل درست کنید.
در انواع دسر ها می توانید از ریشه زنجبیل رنده شده جهت طعم دهنده استفاده کنید.
با کمک دستگاه آب میوه گیری می توانید آب زنجبیل را بدست بیاورید. همینطور از آب زنجبیل در بسیاری از غذاهای آسیایی استفاده می شود و همچنین در اسموتی سبزیجات مختلف هم مورد استفاده قرار می گیرد.
مصارف زنجبیل
از زنجبیل می توانید به دو شکل تازه و پودر استفاده کنید. بدون شک زنجبیل تازه از خواص بیشتری برخوردار است و پودر زنجبیل به مرور زمان و با کهنگی خواص خود را از دست می دهد. در زمان خرید پودر زنجبیل حتما به تاریخ تولید آن دقت کنید که سایت زرخواه پودر زنجبیل تازه را در هر زمان تولید و عرضه می کند. همینطور فرآورده های مختلفی از گیاه زنجبیل بدست می آید که از ریشه تازه یا خشک آن یا از طریق تقطیر روغن از ساقه زنجبیل تولید می شود. از معروف ترین فرآورده های زنجبیلی می توان به آبنبات زنجبیلی اشاره کرد.
روش های دیگر مصرف زنجبیل
جهت مصرف دارویی می توانید از قرص های مکمل زنجبیل که سرشار از آنتی اکسیدان می باشند، استفاده کنید اما باید در خصوص دوز مصرف آن با پزشک مشورت کنید.
از روغن زنجبیل بصورت موضعی استفاده می شود یا از آن برای حمام گرم آرامش بخش استفاده می شود به این صورت که چند قطره از آن را در آب حمام اضافه می کنند.
همینطور زنجبیل در تهیه شربت سرفه خانگی کاربرد دارد.